ARI AİLESİ

Arı Ailesi ve Yaşayışı

Ana Arı:

 İnce uzun kanatları kısadır. Çerçeve üzerinde genelde yavaş hareket eder. Gerekirse hızlı yürüyebilir. Yumurtlayacağı gözler önceden işçi arılar tarafından temizlenir ve cilalanır. Ana Arı yumurtlamadan önce kontrolünü yapar ve göze yumurtasını 10-12 saniyede bırakır. Ana arı yumurtası 14-16 gün zarfında gelişerek gözden çıkar. İlk üç günü yumurta, sonraki 5,5 günü larva ve 7,5 günü pupa dönemidir. Bu kuluçka evrelerinde larva dönemi boyunca ana arı olacak larva genç işçi arılarca arı sütü ile beslenir. Ana arı döllü yumurtadan oluşur.

Genç ana arı gözden çıktıktan 1 hafta sonra çiftleşme uçuşuna çıkar. Ana arının döllenmesi mutlaka kovan dışında olur. Duruma göre değişik sayıda (9-10) erkek arılarla çiftleşen ana arı erkeklerden aldığı spermleri vücudundaki özel bir kesede depo eder.

Çiftleşmesini tamamlayan ana arı bir daha kovan dışına çıkmaz ve yaklaşık 1 hafta içinde yumurtlamaya başlar. İyi bir ana arı günde 1500-2000 yumurta bırakır. Ana arının küçük petek gözlerine bıraktığı döllü yumurtalardan işçi arı, iri gözlere konan dölsüz yumurtalardan erkek arılar meydana gelir. Ana arının petek gözüne koyduğu günlük yumurtaların ağırlığı kendi ağırlığı kadardır. Ananın yumurtlaması iklim şartlarına, kovan içerisinin sıcaklığına, ananın yaşına ve beslenmesine bağlıdır. Ananın ömrü 5-6 yıldır. Fakat ekonomik ömrü 2 yıldır. Ana arı her mevsim yumurtlar fakat Kasım, Aralık ayında yumurtlamayı keser. Birkaç hafta dinlendikten sonra Ocak, Şubat ayında yumurtlamaya başlar.

2-3 yaşında ana arılar, sperma kesesindeki spermalar azalacağından yaşlandıkça dölsüz yumurtalar bırakırlar. Dölsüz yumurtalardan erkek arılar olacağından kovan güçsüzleşir. Böylece bal verimi de düşer. Bu nedenle 2 yılda bir ana arının değiştirilmesi gerekir.

Erkek Arılar: 

Gelişimlerini 24 günde tamamlarlar. İri ve tombuldurlar. İğneler ve  Polen sepetleri yoktur. Mum salgı bezlerinden mahrum olduklarından bal mumu salgılayamaz, petek yapamazlar. Başlıca görevi ana arı ile çiftleşmektir. Özellikle bal toplama mevsiminin sonlarına doğru kovanda onlara gerek olmadığını bilen işçi arılarca her fırsatta öldürülürler. Duruma göre bir ailede erkek arı sayısı 200-800 arası değişebilir.

İşçi Arılar: 

Kısırlaşmış dişilerdir. Döllenmiş yumurtadan 21 günde medyana gelir. Yazın 6 hafta yaşarlar. Kışın daha uzun ömürlü olurlar. Kovan başına sayıları 20-30 bin civarında değişir. Ana arı ve erkek arıdan küçüktürler. Kovan içi ve dışı hizmetleri işçi arılar yaparlar. Arka bacaklarında polen sepetçikleri vardır. Çiçek tozlarının yerleştirilmesine ve kovana taşınmasına yardım ederler. Ayak uçlarında tırnağa benzer çengeller vardır. Bunların alt kısmında yapışkan bir madde bulunur ve arı oğul esnasında veya bal mumu ifraz edilirken birbirine tutunur. Orta bacakta karın halkalarının alt kısmında, mum parçacıklarını almak için özel bir kısmı bulunur. İşçi arının iğnesi vardır. Yumurtlayamazlar.

Kovan içinde hizmet gören işçi arılara evci, dışarıda çalışanlara tarlacı arı denir. Tarlacı arılar da keşfedici ve toplayıcı olmak üzere aralarında işbirliği yaparlar. Evci arılar çıkıştan sonra 3 gün petek temizliği, sonraki 3 gün yaşlı larvaların beslenmesi, 6-13 günlük yaş arası arı  sütü salgılayarak ana arı ve genç larvaların beslenmesi, 13-18 günler arası mum salgılayarak petek örme, polen ve nektar depolama ve balı olgunlaştırma işlerinde çalışırlar. Son 3 gün içinde ise kovan temizliği, havalandırma ve bekçilik görevi yaparlar.

Tarlacı arılar, su, propolis ve nektarı bulur ve  kovana taşır. Arılar, 4-110 sefer yapabilirler, fakat bu ortalama 10-15 arasında değişir. Kovanlarından 12 km kadar uzağa gidebilirler. Optimum çalışma sıcaklığı 16-32⁰C arasıdır. Ayrıca 8⁰C'nin altında çalışmaz. Arıların oğul vermesi, haberleşme ve yer tespitleri de kendilerine has özelliklerindendir.

  

Yavruların Bakımı: Kovan içerisinde hizmet gören arılara evci arı denir. Petek gözünden çıkan genç işçi arı, ilk gün kendini temizler, kurutur ve besinini yaşlı arıdan alarak çerçeve üzerinde kalır. İki üç günlükken ana arının yumurtlayacağı gözleri cilalar. Arı sütü salgılayarak genç işçi arıları beslemiş olur. Bir haftalık olduğunda arı uçmaya başlar. Aynı zamanda kovan dışı faaliyetler de başlamış olur.

Peteklerin Bakımı: Balmumu kullanılabilir hale gelince işçi arılar tarafından petek yapılır. Petek yapan arıların yaşları 12-18 gün arasındadır. Bal mumunun salgılanması için kovan sıcaklığının 35⁰C ve fazla olması lazımdır. Karın halkalarından çıkan balmumunu ağızlarına alarak yumuşatırlar. Gereken şekli verip çerçeveye koyarlar. 18-20 günlük arılar kovanı dış etkenlere karşı korurlar. Larvalara yedireceği besini ıslatmak, fazla sıcak havalarda kovan ısısını ve kendi ihtiyacını karşılamak üzere arılar su taşırlar.

Ayrıca arılar saat 10 ile 14 arası propolis toplarlar. Propolis bitkilerin filiz ve tomurcuklarında meydana gelir. Arılar propolisi,  çerçevelerin oynamaması, çatlak ve delik yerleri kapatmak için kullanırlar. 

Kaynak: T.C. Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı İzmir İl Müdürlüğü Çiftçi Eğitimi Ve Yayım Şube Müdürlüğü, Bal Arısı, İzmir, 2003.